Trong bối cảnh nền nông nghiệp toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ sang hướng hiện đại và bền vững, chăn nuôi – một lĩnh vực quan trọng của ngành nông nghiệp – cũng đang chứng kiến sự “lột xác” nhờ “Chăn nuôi thời 4.0” gồm Chuyển đổi số và Tự động hóa. Từ việc nuôi theo cảm tính, ghi chép thủ công, đến quản lý đàn bằng phần mềm, sử dụng sức người là chủ yếu cho đến sử dụng cảm biến IoT và tự động hóa bằng máy móc.
Chăn nuôi thời 4.0 – Chìa khóa mở ra kỷ nguyên mới trong chăn nuôi
Chuyển đổi số là quá trình ứng dụng công nghệ thông tin và các công cụ kỹ thuật số vào tất cả các khâu của quá trình chăn nuôi: từ quản lý con giống, thức ăn, môi trường, sức khỏe vật nuôi, đến tiêu thụ sản phẩm.
Lợi ích của chuyển đổi số trong chăn nuôi
Quản lý đàn nuôi chính xác và khoa học
Thay vì ghi chép thủ công bằng sổ sách – dễ sai sót và khó kiểm tra, việc sử dụng các phần mềm quản lý cho phép lưu trữ, tra cứu thông tin về từng con vật, từng lứa đẻ, từng chu kỳ tăng trưởng một cách minh bạch, chi tiết.
Phát hiện điểm nóng kịp thời
Từ những dữ liệu được nhân công nhập liệu hàng giờ, được phần mềm tổng hợp ngay lập tức, giúp cho người quản lý dù ở bất kỳ nơi đâu cũng theo dõi và biết rõ được tình trạng của vật nuôi, nhờ vậy nhanh chóng phát hiện ra các điểm nóng cần xử lý.
Ra quyết định dựa trên dữ liệu
Những dashboard, biểu đồ, báo cáo tự động giúp chủ trại đưa ra các quyết định nhanh chóng và có căn cứ – ví dụ: thay đổi loại thức ăn, thay đổi lịch xuất bán, điều chỉnh lịch phối giống, sàng lọc con giống không hiệu quả…
Dẫn chứng thực tế
Tại đồng bằng sông Cửu Long – thủ phủ chăn nuôi của cả nước, nhiều trang trại đã áp dụng công nghệ quản lý bầy đàn bằng phần mềm FarmGo. Hệ thống nuôi Mai Hoàng Thắng với 19 khu nuôi ở nhiều địa chỉ khác nhau trước đây đã cần cả một đội ngũ kế toán nhập liệu và kiểm soát số liệu nhưng vẫn không ít lần xảy ra những sai sót, và đặc biệt là không thể đưa ra số liệu ngay lập tức khi người quản lý cần.
Tại Thái Nguyên với trường hợp của Công ty Quốc Tế Nông Nghiệp IBA Việt Nam và HTX Nông Nghiệp Sạch TNG cũng là một những đơn vị tiêu biểu đã áp dụng phần mềm quản lý để chuyển đổi số cho các hoạt động chăn nuôi của chính đơn vị mình, mang về những kết quả ngoài mong đợi, khi các đơn vị sau khi chuyển đổi số thành công đã dễ dàng hơn trong quản lý và nhờ vậy đã có những tăng trưởng về quy mô các chi nhánh trang trại nuôi trên khắp toàn khu vực tỉnh Thái Nguyên và Lạng Sơn.
Tự động hóa – đã không còn đơn độc
Nếu trước đây Tự động hóa trong chăn nuôi là việc ứng dụng máy móc, thiết bị điều khiển tự động vào các khâu như cho ăn, làm mát, vệ sinh chuồng trại, thu gom phân… Qua đó giảm sức lao động thủ công, tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả chăn nuôi thì bây giờ mọi thứ đã được nâng cấp khá nhiều nhờ sự kết hợp giữa các cảm biến iOT và nền tảng phần mềm chuyển đổi số.
Tự động hóa bằng điều khiển thủ công đã lỗi thời
Việc con người điều khiển tắt bật máy móc đã trở lên lỗi thời bởi vì vẫn luôn cần phải ít hoặc nhiều lao động túc trực và căn thời gian để điều khiển. Trong đó con người cũng hoàn toàn phải tham chiếu với các yếu tố môi trường theo những cách thủ công nên cũng hạn chế đi độ chính xác cao. Với những khung giờ ban đêm, hoặc thời tiết bão gió hoặc mưa lớn triển miên như ở Việt Nam cũng làm cản trở việc phải di chuyển đến từng khu nuôi để kiểm tra, và điều khiển tắt bật.
Từ con người điều khiển tới việc tự động hóa thông minh
Với việc lặp đắt các thiết bị iOT như cảm biến môi trường và điều khiển tự động qua ứng dụng điện thoại thông minh. Đã hoàn toàn giải quyết được những hạn chế của Tự động hóa theo cách thủ công. Các thiết bị cảm biến môi trường sẽ cho biết khi nào cần bật và tắt các thiết bị trong trại nuôi như quạt, máy bổ sung oxy, máy bơm nước, giàn làm mát theo cách thông minh và tự động mà không cần phải có sự can thiệp của con người. Sẽ không cần nhiều nhân công để hoàn thành các công việc như vậy.
Sự kết hợp giữa chuyển đổi số và tự động hóa
Chuyển đổi số và tự động hóa là hai cánh tay không thể tách rời trong hành trình hiện đại hóa ngành chăn nuôi. Khi được kết hợp, chúng không chỉ giúp người nuôi kiểm soát đơn thuần, mà còn tự động hóa những hành động chính xác dựa trên dữ liệu thời gian thực – mang lại hiệu quả vượt trội.
Dữ liệu số làm “bộ não” – Tự động hóa là “cánh tay hành động”
Các phần mềm quản lý ghi nhận thông tin về tình trạng sức khỏe, tăng trưởng, số lượng ăn mỗi ngày của từng con vật.
Các thiết bị IoT và cảm biến trong chuồng thu thập dữ liệu môi trường như độ ẩm, nhiệt độ, khí độc, oxy, ánh sáng…
Từ dữ liệu đó, hệ thống tự động kích hoạt các hành động phù hợp: ví dụ nếu nhiệt độ vượt ngưỡng, quạt thông gió và hệ thống làm mát sẽ bật lên; nếu đàn vật nuôi có dấu hiệu giảm ăn, hệ thống sẽ cảnh báo người nuôi kiểm tra.
Sự kết hợp này giúp trang trại không còn phụ thuộc vào cảm tính của con người, mà vận hành dựa trên logic và dữ liệu, gần như không bỏ sót bất cứ tình huống nào.
Quy trình chăn nuôi “khép kín, thông minh”
Ở các trang trại ứng dụng cao như:
Trang trại bò sữa TH True Milk: Hệ thống máy vắt sữa tự động kết hợp phần mềm giám sát sức khỏe từng con bò theo mã QR. Dữ liệu sản lượng sữa được ghi nhận tức thời, phân tích để đưa ra chế độ ăn phù hợp cho từng cá thể.
Trang trại heo của GreenFeed: Áp dụng hệ thống tự động cho ăn theo chu kỳ, kết hợp phần mềm quản lý từ khâu phối giống đến xuất bán. Nhân sự chỉ giám sát qua điện thoại hoặc máy tính bảng.
Ngay cả những trang trại có quy mô nhỏ như Trang trại gà Tân An, cũng đã chuyển đổi số hoàn toàn từ việc áp dụng phần mềm quản lý sản xuất, quản lý bán hàng cùng với các cảm biến iOT hay hệ thống điện năng nượng mặt trời khiến, đây là đơn vị tiêu biểu cho những mô hình nuôi khép kín mang lại thành công lớn. Rõ rang việc chuyển đổi số hay tự động hóa không nhất thiết phải là những doanh nghiệp nuôi hàng đầu trên cả nước.
Những mô hình này cho thấy: Khi chuyển đổi số “quản lý dữ liệu” bắt tay với tự động hóa “thực hiện hành vi”, hiệu quả chăn nuôi được nâng lên một tầm cao mới – vừa chính xác, vừa tiết kiệm, vừa mở rộng dễ dàng.
Mở đường cho AI và trí tuệ nhân tạo
Sự kết hợp giữa số hóa và tự động hóa còn tạo tiền đề cho trí tuệ nhân tạo (AI) được ứng dụng vào chăn nuôi. Hệ thống có thể tự học từ dữ liệu, dự đoán dịch bệnh, đề xuất kế hoạch nuôi tối ưu hoặc tự đưa ra cảnh báo sớm.
Ví dụ: một hệ thống AI trong nuôi gà thịt có thể dự báo chính xác thời điểm xuất chuồng lý tưởng dựa trên tốc độ tăng trọng, khí hậu và chi phí thức ăn. Người quản lý có thể sử dụng giọng nói để quản lý công việc, hoặc yêu cầu AI trợ giúp hoặc sắp xếp công việc. Đây là tương lai mà ngành chăn nuôi thời 4.0 của Việt Nam hoàn toàn có thể tiếp cận nếu có nền tảng dữ liệu đủ mạnh và tự động hóa đồng bộ.
Kết luận
Đã đến lúc chúng ta nhìn nhận nông dân không chỉ là người nuôi, mà còn là nhà quản lý trang trại thông minh, là người làm chủ dữ liệu, vận hành theo mô hình hiện đại – đúng như tinh thần của cách mạng công nghiệp lần thứ 4.
Chuyển đổi số giúp nhìn thấy – tự động hóa giúp hành động – và khi kết hợp, chúng tạo nên một chuỗi chăn nuôi thông minh, bền vững và cạnh tranh quốc tế. Đây không còn là xu hướng, mà là yêu cầu bắt bộc nếu muốn ngành chăn nuôi Việt Nam đứng vững trong kỷ nguyên 4.0.
